بازار؛ گروه بین الملل: از آغاز سال ۲۰۲۵، ساختار واردات گاز گرجستان دستخوش تغییرات قابل توجهی شده است. طبق گزارش اداره ملی آمار این کشور، در سه ماهه اول امسال ارزش واردات گاز روسیه برای اولین بار در ۱۸ سال گذشته از گاز آذربایجان فراتر رفته است. به طور خاص گرجستان ۱۰۰.۶ میلیون دلار برای گاز روسیه هزینه کرده است، در حالی که این رقم برای گاز آذربایجان ۸۲.۴ میلیون دلار بوده است.
این روند افزایش واردات گاز روسیه موضوع جدیدی نیست. در سال ۲۰۲۴، واردات گاز آذربایجان توسط گرجستان در مقایسه با سال ۲۰۲۳ به نصف کاهش یافت. در عین حال، واردات گاز روسیه به بالاترین سطح خود در دو دهه گذشته رسید. پیش از این، گاز روسیه فقط در حجم‌های محدود - به گفته مقامات گرجستان، صرفاً برای جبران کمبودهای فصلی در طول زمستان - استفاده می‌شد.
وزارت اقتصاد گرجستان این افزایش را با اشاره به افزایش تقاضای داخلی توضیح می‌دهد. در همین حال، واردات از آذربایجان به دلیل محدودیت‌های فنی و قانونی محدود شده است. این وزارتخانه تأکید می‌کند که گاز روسیه هنوز در «حداقل حجم لازم» خریداری می‌شود و فقط برای متعادل کردن سیستم گاز در دوره‌های اوج مصرف استفاده می‌شود. گاز روسیه از طریق خط لوله گاز شمال-جنوب که از ارمنستان عبور می‌کند، به گرجستان می‌رسد. تا سال ۲۰۱۵، گرجستان هزینه ترانزیتی معادل ۱۰٪ از کل حجم را قبول می‌کرد، اما بعداً به جبران پولی روی آورد.
تقویت جایگاه روسیه در بازار گاز گرجستان ناشی از عوامل متعددی است - سیاست قیمت‌گذاری، لجستیک و مهمتر از همه، ملاحظات سیاسی
کارشناسان خاطرنشان می‌کنند که تقویت جایگاه روسیه در بازار گاز گرجستان ناشی از عوامل متعددی است - سیاست قیمت‌گذاری، لجستیک و مهمتر از همه، ملاحظات سیاسی. در حالی که هنوز تحلیل دقیقی در این زمینه وجود ندارد، برخی از تحلیلگران معتقدند که تفلیس عمداً در حال احیای همکاری انرژی با مسکو است. باید به یاد داشت که از سال ۲۰۰۷ روابط انرژی گرجستان با روسیه به شدت کاهش یافته بود.
با این حال حجم دقیق گاز وارداتی فاش نشده است. تحلیلگران تأکید می‌کنند که پرداخت بیشتر برای گاز روسیه لزوماً به این معنی نیست که حجم فیزیکی آن از گاز آذربایجان بیشتر است. گرجستان گاز را از شرکت سوکار با نرخ‌های ترجیحی دریافت می‌کند، به ویژه تحت توافق‌نامه سال ۲۰۲۰ برای تأمین ۲۰۰ میلیون متر مکعب گاز به اصطلاح «گاز اجتماعی». این توافق به حفظ قیمت‌های پایدار گاز داخلی کمک کرده است.
بنابراین حتی اگر گاز روسیه از نظر هزینه از گاز آذربایجان پیشی گرفته باشد، آذربایجان احتمالاً همچنان از نظر حجم پیشتاز است. تفلیس تأکید می‌کند که گاز گازپروم صرفاً در بخش تجاری استفاده می‌شود، در حالی که مصرف خانگی همچنان با واردات از آذربایجان تأمین می‌شود.
لازم به یادآوری است که در سال ۲۰۱۷، مقامات گرجستان اعلام کردند که قصد دارند گاز روسیه را به طور کامل به نفع گاز آذربایجان کنار بگذارند. در آن زمان، سهم روسیه از کل واردات از ۴ درصد تجاوز نمی‌کرد. آذربایجان در سال ۲۰۰۷، پس از توافق سیاسی که در سال ۲۰۰۶ در جریان نشست سه‌جانبه بین رهبران گرجستان، ترکیه و آذربایجان در جیحان، همزمان با راه‌اندازی خط لوله نفت باکو-تفلیس-جیحان حاصل شد، عرضه گاز به گرجستان را آغاز کرد.
باکو همچنان مطمئن است که به عنوان شریک اصلی و قابل اعتماد انرژی گرجستان خدمت خواهد کرد
آذربایجان واردات گاز روسیه توسط گرجستان را با جدیت دنبال کرده است. در حالی که رسانه‌های روسی این وضعیت را به عنوان خروج آذربایجان از بازار به تصویر کشیده‌اند، باکو همچنان مطمئن است که به عنوان شریک اصلی و قابل اعتماد انرژی گرجستان خدمت خواهد کرد. قراردادهای بلندمدت بین دو طرف همچنان پابرجاست و کارشناسان معتقدند که تفلیس قصد ندارد از آنها فاصله بگیرد.
تأکید بر این نکته مهم است که گاز روسیه تنها از نظر ارزش پولی از گاز آذربایجان پیشی گرفته است، نه از نظر حجم. این امر به دلیل ارائه نرخ‌های ترجیحی توسط آذربایجان، به ویژه تحت برنامه گاز اجتماعی است که به تثبیت قیمت‌ها برای مصرف‌کنندگان کمک می‌کند. علاوه بر این، عرضه گاز آذربایجان با قابلیت پیش‌بینی، شفافیت و هماهنگی نزدیک بین دو دولت مشخص می‌شود. این امر گاز آذربایجان را نه تنها مقرون به صرفه‌تر بلکه از نظر استراتژیک نیز سودمندتر می‌کند. با وجود نوسانات موقت در حجم خرید، باکو همچنان شریک کلیدی و قابل اعتماد انرژی گرجستان است. با توجه به روابط قوی سیاسی و اقتصادی بین دو کشور، قراردادهای بلندمدت آنها و اهمیت روزافزون همکاری‌های منطقه‌ای، تغییر عمده در سیاست گازی گرجستان به نفع روسیه در آینده قابل پیش‌بینی بعید به نظر می‌رسد.